Lęk separacyjny to problem, który najczęściej występuje u dzieci, chociaż może być także zaburzeniem u osób dorosłych. Najczęściej jednak lęk ten jest obserwowany u maluchów w wieku od 7 do 30 miesiąca życia. Istotą lęku separacyjnego jest pojawianie się wyolbrzymionych objawów, dotyczących rozstania z osobami najbliższymi, czego konsekwencją są symptomy psychosomatyczne.
Czym jest lęk separacyjny?
Lęk separacyjny można zdefiniować jako obawę przed utratą kogoś lub czegoś bliskiego, czemu towarzyszy niepokój i silny sprzeciw. Lęk separacyjny najczęściej występuje u małych dzieci i zwykle uznawany jest za pewien etap rozwojowy. Niemowlęta, u których pojawia się lęk separacyjny, są w stanie wytworzyć przywiązanie bezpieczne z opiekunem, na przykład swoją mamą. Warto zaznaczyć, że lęk separacyjny sam w sobie nie jest zaburzeniem, chyba że nabiera niebezpiecznego i nadmiernie nasilonego charakteru. W takich sytuacjach można mówić o poważnym problemie, który wiąże się z zaburzeniem lękowym u dziecka. Niemowlęta zwykle źle znoszą oddalenie się rodziców, a tym samym mogą odczuwać lęk przed rozstaniem z najbliższymi. W końcu to mama i tata zaspokajają potrzeby maleństwa, dbają o nie i kochają, a gdy ich brakuje, dziecko może odczuwać pewne obawy.
Niestety lęk separacyjny czasami występuje także u starszych dzieci, na przykład w wieku przedszkolnym lub szkolnym. W takich sytuacjach lęk ten spowodowany jest zwykle konkretnymi wydarzeniami, na przykład odejściem jednego z rodziców, rozstaniem mamy i taty, czy też zmianą miejsca zamieszkania lub szkoły. W przypadku starszych dzieci, warto skontaktować się z psychologiem.
Jakie są objawy lęku separacyjnego?
Do najważniejszych symptomów lęku separacyjnego można zakwalifikować:
- strach i zamartwianie, a także obawy o nieobecność bliskiej osoby;
- unikanie sytuacji, w których brakuje rodziców, co ma szczególne znaczenie w przypadku starszych dzieci;
- możliwość zaśnięcia tylko w przypadku, gdy w pobliżu znajduje się mama lub inny opiekun;
- napięcie i strach u dziecka;
- koszmary senne;
- biegunka, wymioty, ból brzucha lub głowy, nadmierna płaczliwość.
W sytuacji, gdy dziecko histeryzuje i płacze, gdy opuszczają go opiekunowie, można mówić o nadmiernej reakcji.
Kiedy kończy się lęk separacyjny u dzieci?
W kontekście rozwojowym lęk separacyjny powinien skończyć się do trzeciego roku życia, jednak w wieku przypadkach ten objaw występuje znacznie dłużej. Przede wszystkim dziecko może nie chcieć iść do przedszkola lub do szkoły. W takich sytuacjach maluch może zaczynać płakać, wymiotować lub dziwnie się zachowywać.
Lęk separacyjny może także pojawić się w momencie, gdy mama wraca do pracy lub dziecko idzie do żłobka. Nie wszystkie mamy wracają jednak do swojego miejsca zatrudnienia, więc czasami lęk separacyjny objawia się później, na przykład w momencie, gdy dziecko idzie do przedszkola.
U dzieci, u których symptomy lęku separacyjnego trwają długo lub są nadmiernie nasilone, dobrze sprawdzą się różne metody poradnictwa psychologicznego. Niewielki poziom lęku nie powinien budzić obaw, ponieważ jest uznawany za konieczny objaw rozwojowy. Sytuacja staje się poważna, gdy u kilkuletniego dziecka pojawiają się różne objawy, a maluch nie chce iść do przedszkola, płacze, szarpie przedszkolanki, nie chce puścić mamy, dostaje histerii, a także od rana czuje się źle, aby zostać w domu. W takich przypadkach dobrze skonsultować stan dziecka z psychologiem, ponieważ specjalista jest w stanie wdrożyć odpowiednie metody postępowania oraz leczenia.
Czasami lęk separacyjny jest po prostu skutkiem trudnych wydarzeń życiowych lub traumy dziecka, jednak może to zostać zdiagnozowane tylko przez psychologa lub psychiatrę. Prawidłowa diagnostyka jest bardzo ważna, ponieważ lęk separacyjny może w pewnym stopniu wpływać na późniejsze zachowania dziecka, a później osoby dorosłej.
Czy lęk separacyjny może występować u dorosłych?
Zdarza się, że lęk separacyjny występuje również u dorosłych i w takich przypadkach nazywany jest lękiem patologicznym. Warto zaznaczyć, że osoby, u których występują objawy charakterystyczne dla tego zaburzenia, koniecznie powinny skontaktować się z psychologiem lub psychoterapeutą.