Upowszechnienie elektroniki spowodowało, że dzieci już od urodzenia mają dostęp do telewizji, komputerów i smartfonów. Na początku najczęściej oglądają bajki, później pojawiają się pierwsze gry, media społecznościowe i internetowe znajomości. Sytuacja może jednak wymknąć się spod kontroli i przyjąć formę uzależnienia. Jak rozpoznać, że dziecko lub nastolatek jest uzależniony od ekranu i dostępu do mediów? Sprawdź co możesz zrobić w tej sytuacji.
Objawy uzależnienia – jak je rozpoznać?
Trudno wyobrazić sobie świat bez telewizorów, komputerów czy smartfonów. Mimo że są one niezwykle przydatne, a czasami wręcz niezbędne, to długotrwałe spędzanie czasu przed ekranem wywiera negatywny wpływ na zdrowie i kondycję psychiczną. Rozpoznanie uzależnienia u dzieci i młodzieży nie jest też wcale proste.
Może się bowiem wydawać, że spędzanie dużej ilości czasu w towarzystwie urządzeń elektronicznych nie jest niczym niepokojącym. Kiedy dziecko nie potrafi odkleić się od ekranu i wykorzystuje każdą wolną chwilę do spędzania przed nim czasu, przeradza się to jednak w nałóg. Należy także zwrócić uwagę czy dziecko:
- reaguje agresywnie podczas prób oderwania go od ekranu
- zapomina o regularnych posiłkach i śnie
- zrywa kontakty z rówieśnikami
- koncentruje się na świecie wirtualnym
- korzysta z telewizora, komputera lub smartfona w ukryciu
- ma problemy z koncentracją, zaniedbuje naukę.
Dostrzegając takie zachowania u dziecka lub nastolatka należy jak najszybciej opracować strategię walki z uzależnieniem.
Jak walczyć z uzależnieniem w domu?
Dzieci i młodzież nie potrafią samodzielnie ustawiać sobie granic. Jest to rola rodziców, którzy powinni ustalić dokładne reguły korzystanie z telewizora, smartfonu, tabletu czy komputera. Na początek warto przeprowadzić z dzieckiem rozmowę wyjaśniającą, dlaczego należy ograniczyć dostęp do mediów. Warto przygotować się do niej merytorycznie, wysuwają niepodważalne argumenty, a całą dyskusję przeprowadzić spokojnie i rzeczowo.
Co jeszcze można zrobić?
- nie traktować urządzeń elektronicznych jako uspokajaczy (np. podczas obiadu w restauracji), a także nie nagradzać dzieci przez zwiększenie do nich dostępu
- podczas wspólnego spędzania czasu każdy powinien wyłączyć telefon lub tablet (również dorośli)
- ustalić dokładne zasady i limity korzystania z urządzeń elektronicznych
- być wzorem do naśladowania – zacząć spędzać mniej czasu przed telewizorem, komputerem lub telefonem
- umieścić telewizor i komputer w miejscu ogólnodostępnym (dziecku trudniej będzie ukryć fakt korzystania z nich)
- pokazać inne formy spędzania czasu, zgodne z zainteresowaniami dziecka lub nastolatka.
Najważniejsza jest możliwie szybka reakcja, a także konsekwencja i stanowczość w działaniu. Dziecko czy też nastolatek będzie wymagało w tym czasie zwiększonej uwagi, troski i zrozumienia. Zmiana przyzwyczajeń nie jest bowiem prosta, a rodzice powinni pomóc na nowo odkryć możliwości, jakie daje świat bez urządzeń elektronicznych.
Zapobieganie uzależnieniu od telewizora, komputera i telefonu
Zanim dziecko straci kontrolę nad czasem spędzanym w świecie wirtualnym lub przed ekranem telewizora, można skutecznie temu zapobiec. Ważne jest, aby od najmłodszych lat dawkować dziecku kontakt z mediami, a także przestrzegać dopuszczalnych norm korzystania z urządzeń elektronicznych.
Według WHO powinno to wyglądać w następujący sposób:
- dzieci do 2 lat nie powinny mieć żadnego kontaktu z urządzeniami cyfrowymi
- dzieci od 2 do 5 roku życia – do 20 minut dziennie
- dzieci od 6 do 10 roku życia – maksymalnie 60 minut dziennie
- dzieci powyżej 10 roku życia i młodzież – do 2 godzin dziennie.
Wymaga to oczywiście czujności opiekunów oraz poświęcenia dzieciom jak największej ilości czasu. Należy przekonać pociechy, że istnieje wiele ciekawszych rozrywek niż bajka w telewizji lub gry komputerowe. Wspólne aktywności na świeżym powietrzu, zabawy z rówieśnikami, książki, gry planszowe, teatry i muzea – jest wiele możliwości zagospodarowania czasu wolnego.
Warto także nauczyć dzieci odpowiedzialnego korzystania ze sprzętów elektronicznych oraz wybierania pouczających i edukacyjnych programów telewizyjnych.
Skutki uzależnienia – do czego może doprowadzić?
Zbyt duża ilość czasu spędzona w towarzystwie urządzeń elektronicznych wpływa negatywnie zarówno na kondycję psychiczną, jak i fizyczną dziecka. Zaniedbywanie nauki, roztargnienie, problemy z koncentracją, izolowanie się od bliskich, problemy z komunikacją międzyludzką – to tylko kilka przykładów konsekwencji uzależnienia od telewizora lub komputera. Dochodzą do tego także problemy ze zdrowiem. Brak odpowiedniej ilości aktywności fizycznej i długotrwałe przebywanie w bezruchu mogą doprowadzić do nadwagi i otyłości, a następnie do tak poważnych schorzeń jak cukrzyca lub nadciśnienie.
Trzeba również pamiętać o tym, że dzieci są narażone na kontakt z nieodpowiednimi dla nich treściami, np. propagującymi agresję lub zachowania patologiczne. Dlatego tak istotna jest stała kontrola rodzica nad tym, czym tak naprawdę zajmuje się dziecko siedzące przed ekranem komputera.
Walka z uzależnieniem może być trudna i długa. Nie należy jednak zniechęcać się, ale podejść do niej z uporem oraz cierpliwością, a wysiłki opłacą się, kiedy dziecko przezwycięży problem. Jeśli jednak spodziewane efekty nie nadchodzą, można też skonsultować się z psychologiem, który doradzi odpowiedni sposób działania.