Dziecko potrzebuje opieki na każdym etapie rozwoju. Jest to oczywiste w przypadku niemowląt i kilkulatków. Co z nastolatkami? Mogą wydawać się niemal dorośli oraz sprawiają wrażenie, jakby doskonale radzili sobie z wszystkimi problemami. Czasami też odtrącają pomoc swoich bliskich. Nie oznacza to jednak wcale, że nie potrzebują wsparcia. Tylko jak je dać zbuntowanemu nastolatkowi?
Najczęstsze problemy nastolatków
Życie nastolatka jest przepełnione różnorodnymi problemami, które są powodowane przez zachodzące w ich ciele i umyśle zmiany. Proces dojrzewania rozpoczyna się między 11 a 13 rokiem życie oraz zazwyczaj trwa do ukończenia ok 18-19 lat. Burza hormonów sprawia, że nastolatki odczuwają silne napięcie i rozchwianie emocjonalne. Dochodzą do tego metamorfoza fizyczna (czasami trudna do zaakceptowania) i duża ilość nauki. Jakie są najczęstsze problemy nastolatków?
- trudność w zaakceptowaniu swojego wyglądu – brak pewności siebie
- odrzucenie rówieśnicze, problemy w kontaktach z osobami w tym samym wieku
- zawody miłosne, pierwsze zauroczenia i rozczarowania
- presja na osiągnięcie jak najlepszych wyników w szkole
- lęk przed przyszłością
- poczucie bycia niewystarczającym w porównaniu do wyidealizowanego, medialnego świata
- poczucie nie bycia gotowym do podejmowania samodzielnych wyborów, obawy przed ich konsekwencjami.
Wszystkie te przeżycia i lęki nastolatkowie często ukrywają w swoim wnętrzu. Nie chcą dać po sobie poznać, jak wiele problemów muszą przepracować każdego dnia. Ważne jest, aby rodzice mieli tego świadomość i próbowali wprowadzać do świata nastolatka spokój i pewność.
Budowanie tożsamości – jak w tym pomóc?
Dorosłe życie jest kuszące dla dzieci, które często nie mogą się doczekać samodzielności. Kiedy jest się w wieku nastoletnim, bliskość tej perspektywy może jednak działać przerażająco i paraliżująco. Do tej pory, to rodzice brali odpowiedzialność za dziecko oraz popełniane przez nie błędy. Nastolatek mając świadomość, że musi sam przejąć ster, może czuć się zagubiony. Jest to zaś jeden z elementów budowania własnej tożsamości. W wieku nastoletnim, człowiek zaczyna kształtować siebie i swoją przyszłość. Nie jest to łatwe, a także wiąże się z dużą ilością stresu. Pojawia się też chęć manifestowania swojej odrębności, co może przejawiać się ekscentrycznym ubiorem, przynależnością do subkultury, zmianą fryzury lub zupełnie nowymi zainteresowaniami.
W jaki sposób można wesprzeć nastolatka w kształtowaniu tożsamości? Należy przede wszystkim pozwolić dziecku na podejmowanie samodzielnych decyzji oraz mierzenia się z ich konsekwencjami. Jednocześnie, nastolatek powinien wiedzieć, że zawsze może liczyć na swoich bliskich. Warto każdego dnia powtarzać to dziecku, a w sytuacji, kiedy popełni błąd – nie oceniać, lecz przyjąć to ze zrozumieniem i spokojem.
Samoakceptacja i pewność siebie – rola rodziców
Nastolatki przywiązują dużą wagę do wyglądu fizycznego. Jest to szczególnie trudne w dzisiejszych czasach, kiedy za sprawą mediów przedstawiane są perfekcyjne i niemożliwe do osiągnięcia wzorce piękna. Programy graficzne całkowicie odmieniają wygląd na zdjęciach, a nastolatek porównując swój nieidealny wygląd z wyretuszowanymi fotografiami wpada w kompleksy. Trzeba mieć też na uwadze, że w trakcie dojrzewania zmienia się fizyczność – dziewczynki nabierają krągłości, co nie zawsze wprawia je w zachwyt. Typowy dla młodzieży jest również trądzik, który może być prawdziwą zmorą i podkopywać pewność siebie.
Jak można pomóc dziecku w zaakceptowaniu swojego wyglądu?
- wytłumaczyć, że wyidealizowany świat z mediów nie istnieje
- dać dobry przykład – nie krytykować swojego wyglądu w obecności dziecka, lecz podkreślać swoje zalety
- pokazać różnorodność świata i ludzi – szukając piękna w każdej osobie, bez względu na jej wzrost, wagę czy kolor skóry
- zachęcać do rozmów o swoim ciele i zachodzących w nim zmianach
- podkreślać wyjątkowość i piękno dziecka
- nie bagatelizować problemów i uważnie słuchać tego, co mówi dziecko.
Problem z zaakceptowaniem swojego wyglądu może wpędzić nastolatka w zaburzenia odżywiania. I dlatego niezwykle ważna jest czujność jego rodziców oraz reagowanie na wszelkie niepokojące sygnały.
Wspieranie nastolatka w każdej sytuacji
Psychika nastolatka jest niezwykle wrażliwa, a nawarstwiające się problemy mogą doprowadzić do poważnych schorzeń. Depresja, przemęczenie, nerwica, stany lękowe, uzależnienia – młodzież jest na nie szczególnie narażona. Nie można więc odsuwać od siebie jakichkolwiek problemów dziecka czy też traktować ich z przymrużeniem oka. To, co dla dorosłej osoby może wydawać się błahostką, nastolatek będzie traktować bardzo poważnie. Trzeba mieć tego świadomość i dawać dziecku poczucie, że żaden problem nie jest zbyt drobny, aby nie móc porozmawiać o nim z bliskimi. Jak to okazać nastolatkowi?
- dostrzegać wszelkie zmiany w życiu lub wyglądzie i reagować na nie
- spędzać czas z dzieckiem, spróbować odnaleźć wspólną pasję, która pomoże zacieśnić więzi
- opowiadać o swoich problemach z okresu nastoletniego
- nie umniejszać problemów dziecka, do każdego podchodzić z powagą i zrozumieniem
- jak najwięcej rozmawiać, mówić także o swoich problemach i zmartwieniach – dziecko poczuje się dojrzalej i chętniej zwierzy się ze swoich spraw.
Codzienne wsparcie pomoże przejść dziecku przez okres dojrzewania spokojnie i bezpiecznie. Wpłynie też korzystnie na wzajemne relacje, co zaprocentuje w przyszłości. W sytuacji, kiedy zachowanie nastolatka jest niepokojące, warto zaś skonsultować się z psychologiem.