Okres młodzieńczego buntu jest trudnym momentem zarówno dla nastolatka, jak i jego bliskich. Często pojawiają się wówczas problemy z komunikacją. Dziewczynka, która jeszcze niedawno z ochotą opowiadała o swoich przeżyciach, nagle zaczyna zamykać się w swoim pokoju i unika kontaktu z rodzicami. Chłopiec, który dawniej był prawdziwym gadułą, niemal przestaje się odzywać. Dlaczego tak się dzieje? I kiedy należy się zaniepokoić?
Nastolatek odsuwa się od bliskich – powody
Zmiany w zachowaniu nastolatka to zupełnie naturalna sprawa. Nie ułatwia to jednak wcale codzienności, która bywa bardzo trudna. Czasami, niemal z dnia na dzień, dziecko zaczyna być drażliwe i kapryśne, przestaje rozmawiać z rodzicami, traktując ich jak wrogów.
Brzmi znajomo? Każdy kiedyś przez to przechodził, dlatego warto podejść do własnego dziecka z cierpliwością i zrozumieniem. Bunt nastolatka, wbrew pozorom, może zbliżyć do siebie rodzinę, o ile dorośli spróbują nieco zmienić swoją perspektywę i przestaną umniejszać młodzieńcze problemy.
Dlaczego zaś nastolatek może przestać rozmawiać ze swoimi rodzicami? Według psychologów jest to związane z:
- uniezależnianiem się od rodziców i podkreślaniem własnej indywidualności
- brakiem zaufania oraz poczuciem nierozumienia przez dorosłych
- obawą przed marginalizowaniem jego problemów oraz ich wyśmianiem
- potrzebą intymności oraz samodzielności.
Warto więc zrozumieć, że nagła zmiana zachowania nastolatka nie jest skierowana przeciwko rodzicom. Wynika zaś z jego niepewności oraz chęci budowania własnej tożsamości.
Rozmowa z nastolatkiem – zasady
Naciskanie na nastolatka często nie przynosi efektów – dziecko zamyka się w sobie jeszcze bardziej, a ataki rodziców odbiera jako bezprawne wkroczenie na jego terytorium oraz naruszanie intymności.
Co zatem robić? Na pewno nie można rezygnować – dziecko poczuje się wówczas odtrącone, co będzie rzutować na relacje z bliskimi w przyszłości. Należy próbować rozmawiać, mając w pamięci najważniejsze zasady komunikacji z nastolatkiem. Warto skorzystać z rady francuskiego psychiatry – Philippe Gouttone uważa, że przed rozpoczęciem rozmowy, rodzic powinien powtórzyć sobie cztery zasady:
- nie zawsze wiem
- nie osądzam
- najpierw słucham
- później mówię.
Zakazane jest ocenianie nastolatka. Należy traktować go jak godną szacunku osobę, która jest pełnoprawnym partnerem do rozmowy. Nie można zatem obchodzić się z nastolatkiem „jak z jajkiem”, ale też być napastliwym lub agresywnym.
Jak wspierać dorastające dziecko?
Kiedy w ciele i psychice dziecka następują zmiany, trudno jest mu za nimi nadążyć. I dlatego, szczególnie w tym okresie, nastolatek potrzebuje czegoś stałego – opoki, na której zawsze może się oprzeć. Powinni nią być wspierający rodzice, stanowiący bezpieczną przystań, pełną bezpieczeństwa i zrozumienia. Brzmi pięknie, lecz osiągnięcie celu wcale nie będzie proste i przyjemne. Jak to zrobić?
Poniższe zasady pomogą zbudować więź ze zbuntowanym nastolatkiem:
- budowanie zaufania – nie można łamać obietnic
- szacunek wobec młodego człowieka
- nauka samodzielności – czasami trzeba dać dziecku wolną rękę oraz pozwolić mu poznać konsekwencje podejmowania własnych decyzji
- troska i miłość – nastolatek potrzebuje rodzinnego ciepła oraz zapewniania o uczuciach
- spokój i opanowanie – jeśli rozmowa jest zbyt emocjonalna oraz grozi wybuchem złości, lepiej wyjść na chwilę i spróbować okiełznać uczucia
- cierpliwość, zrozumienie i realne wsparcie – dziecko powinno je czuć na każdym kroku.
Kiedy dziecko kolejny raz zatrzaśnie drzwi przed nosem, nie należy ich wywarzać. Lepiej poczekać aż nastolatek wyjdzie z pokoju oraz spróbować spokojnie nawiązać kontakt. Zamiast zaś nakłaniać go do zwierzeń, można opowiedzieć o własnym dniu i problemach, a także zapytać o zdanie w ważnej kwestii – poczuje dzięki temu, że jego opinia ma znaczenie, a także rodzice darzą go zaufaniem.
Co powinno być powodem do niepokoju?
Bunt nastolatka czasami potrafi wymknąć się spod kontroli. Dzieje się tak, kiedy zaczynają mu towarzyszyć dodatkowe problemy takie jak zaburzenia odżywiania, uzależnienia, używki czy depresja. Rodzice muszą być na to wyczuleni, zbyt późne dostrzeżenie ich objawów może bowiem skończyć się tragicznie. Jakie zachowania powinny być powodem do niepokoju?
- odseparowanie się od rówieśników, samotność
- nagła zmiana towarzystwa (szczególnie jeśli są to osoby starsze, związane ze światem przestępczym)
- utrata wagi, unikanie wspólnych posiłków
- ospałość, ciągłe zmęczenie, zrezygnowanie
- bezsenność
- podkradanie pieniędzy, znikanie z domu cennych przedmiotów
- silny stres odczuwany przed wyjściem z domu lub pójściem do szkoły
- powtarzające się problemy z używkami.
W powyższych sytuacjach konieczne może być skonsultowanie się z psychologiem, który doradzi sposób postępowania oraz w razie konieczności pokieruje leczeniem.
Przeczytaj: Dlaczego nastolatki są impulsywne?
Poprawa relacji z nastolatkiem jest możliwa, wystarczy tylko wczuć się w położenie dorastającego dziecka. Osiągnięcie wzajemnego porozumienia będzie łatwiejsze, jeśli będzie temu towarzyszyć spokój i cierpliwość. Na pewno skorzysta na tym cała rodzina.