Choroba dwubiegunowa – czym jest i jak ją rozpoznać?

Choroba dwubiegunowa

Według badań od 3 do 8 proc. populacji zmaga się z chorobą afektywną dwubiegunową. Wielu specjalistów zwraca zaś uwagę, że dane te mogą być niedoszacowane – osoby cierpiące na tą przypadłość nie zawsze są diagnozowane. Skalę zjawiska pokazują też inne statystyki: nawet 50 proc. pacjentów z nawracającą depresją w ciągu 15 lat jest diagnozowanych w kierunku choroby dwubiegunowej. Co to dokładnie za choroba? I jakie są jej objawy?

Choroba dwubiegunowa – co to jest?

Choroba afektywna dwubiegunowa (w skrócie CHAD) jest poważnym schorzeniem na tle psychicznym, które w dużym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie, zaburza relacje z innymi ludźmi oraz wpływa na ogólną jakość życia. Czym jest choroba dwubiegunowa? Jej charakterystyczną cechą jest występowanie zaburzeń nastrojów w postaci depresji i manii/hipomanii, występujących naprzemiennie lub w epizodach mieszanych.

Przyczyny CHAD

Nie istnieje jedna przyczyna, z powodu której można zachorować na zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Pierwsze objawy CHAD najczęściej pojawiają się u osób 20-30 letnich, co jednak nie oznacza, że początek choroby nie może przypaść na późniejsze lub wcześniejsze lata (zdarzają się nawet u dzieci). Specjaliści wskazują też, że można posiadać predyspozycje genetyczne do choroby. Jeśli na zaburzenie to cierpi oboje rodziców, to ryzyko tego, że ich dziecko również dotknie CHAD wzrasta do 75 proc. Co ważne, same geny nie są powodem choroby, ale determinują podatność danej osoby. Najczęściej choroba pojawia się zaś w sytuacji stresu lub po traumatycznym przeżyciu.

Podtypy CHAD

Choroba dwubiegunowa może przebiegać w różny sposób, co z kolei determinuje sposób jej leczenia. Istotny jest przy tym podtyp CHAD, który określa się na podstawie rodzaju objawów, ich nasilenia oraz przebiegu, a także długości poszczególnych faz choroby. Są to m.in.:

• CHAD typu I – silne lub bardzo silne nasilenie obu biegunów choroby
• CHAD typu II – ciężkie depresje, łagodniejsze manie
• CHAD z szybką zmianą faz – częste występowanie faz, krótkie okresy remisji
• typ sezonowy CHAD – epizody depresji występują regularnie w sezonie jesienno-zimowym, epizody manii wiosenno-letnim.

Istnieje też spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej, w którym mieści się wiele innych form zaburzeń, które nie pasują do żadnego typu CHAD, a jednocześnie wskazują na dwubiegunowość.

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej

Zdiagnozowaniem choroby dwubiegunowej zajmuje się lekarz psychiatra. Niezbędna jest do tego obserwacja (często długotrwała), wywiad oraz rozmowa. Przed postawieniem diagnozy, specjalista zwraca uwagę na charakterystyczne objawy, które będą się od siebie różnić w zależności od fazy (maniakalnej lub depresyjnej). Warto też wiedzieć, że w przypadku CHAD II typu oraz z szybką zmianą faz, częstsze są epizody depresyjne. I dlatego zdarza się, że pierwotną diagnozą jest depresja nawracająca.

Epizody maniakalne – objawy

Charakterystycznym objawem epizodu maniakalnego jest nadmierne pobudzenie oraz radość (a nawet euforia), które są nieadekwatne do sytuacji. Osoby w stanie manii mają poczucie, że są w stanie zrobić wszystko, co może powodować też ryzykowne zachowania. Pozostałe objawy, które pojawiają się podczas manii to:

• pobudzenie ruchowe
• gonitwa myśli, słowotok, szybkie i niespójne wypowiedzi
• drażliwość, skłonność do agresji i autoagresji
• objawy psychotyczne, m.in. urojenia
• bezsenność, problemy z koncentracją.

Zdarza się, że chory w trakcie epizodu maniakalnego posiada zmniejszony apetyt oraz pragnienie, co sprzyja utracie wagi.

Epizody depresyjne – objawy

Epizod depresyjny w przebiegu CHAD objawia się znacznym spadkiem energii życiowej oraz – często – aktywności psychoruchowej. Jest to najbardziej zauważalne, jeśli epizod następuje bezpośrednio po wcześniejszej fazie maniakalnej. Kolejne objawy epizodów depresyjnych to:

• obniżenie nastroju oraz aktywności psychicznej i fizycznej
• zmęczenie, problemy z koncentracją i pamięcią
• wolniejsze tempo myślenie i mówienia
• trudność w wykonywaniu zwykłych czynności (higiena osobista, wstawanie z łóżka)
• zahamowanie psychoruchowe (leżenie w bezruchu, bez kontaktu z otoczeniem).

Podczas fazy depresyjnej możliwe jest pojawienie się myśli oraz prób samobójczych. W chorobie afektywnej dwubiegunowej mogą też występować hipomanie (lżejsza postać manii) oraz objawy mieszane (jednoczesne występowanie objawów depresji i manii lub hipomanii).

Leczenie CHAD – skuteczność i rokowania

Osoby zmagające się z chorobą afektywną dwubiegunową wymagają stałej kontroli lekarskiej. Dlatego tak ważne jest udanie się do specjalisty w przypadku wystąpienia objawów. Regularne konsultacje ze specjalistą są też wskazane w trakcie remisji, czyli w okresie, kiedy nie występują objawy lub ich nasilenie jest niewielkie.

Leczenie CHAD jest długotrwałe i skoncentrowane na tym, aby osiągnąć etap remisji oraz możliwie wydłużyć go w czasie. Niezbędne jest do tego zażywanie leków – w zależności od typu choroby, jej nasilenia oraz fazy. Często stosowane są m.in. leki przeciwdepresyjne, normotymiczne, przeciwlękowe oraz nasenne. Farmakoterapia może być konieczna nawet do końca życia chorego. Kompleksowe leczenie choroby dwubiegunowej obejmuje również psychoterapię oraz psychoedukację. Konieczna może też być hospitalizacja (np. w przypadku myśli samobójczych lub agresji). 

Choroba afektywna dwubiegunowa to choroba przewlekła, o charakterze nawracającym. Leczenie zależy od stopnia jej nasilenia oraz typu choroby. Nie jest możliwe jej całkowite wyleczenie, a rokowania zależą od reakcji na leczenie oraz współpracy z lekarzem. Wydłużenie okresów remisji choroby pozwoli na prowadzenie satysfakcjonującego życia.